💢 نشست علمی
با موضوع جغرافیای علوم تربیتی و جایگاه فقه تربیت
با حضور حجت الاسلام و المسلمین استاد رضا حبیبی
در روز پنجشنبه، ۱۸ بهمن 1403 برگزار شد.
🔰کارگروه فقه تربیت
.
.
🔴🎙برای شنیدن صوت نشست اینجا را کلیک کنید.
🔴📸 برای مشاهده گزارش تصویری و فیلم نشست اینجا را کلیک کنید.
.
🔴 تقریر نشست علمی:
🔰 خلاصه نشست جغرافیای علوم تربیتی استاد رضا حبیبی «زیدعزه»
✅ رشته تعلیم‌وتربیت در حقیقت دانش مهندسی نظام تعلیم‌وتربیت است. طبعاً این رشته می‌بایست در دل نظام آموزشی شکل بگیرد و در واقع نیز چنین است. این دانش عمر حدود هشتاد ساله دارد؛ اما در همین دوران تحولات فراوانی داشته است.
در غرب جدید وقتی نظام جدید آموزش شکل گرفت کم‌کم به فکر ارتقای آن افتادند. برای مثال شوروی ادعا کرد به کره ماه ماهواره ارسال کرده است و این مسئله آمریکا را به فکر انداخت که چگونه شوروی دانشمندانی تربیت کرده که به این دستاورد نائل شدند؟ همین امر سبب شد به دنبال ایجاد آموزش پیشرفت‌گرا برود.
با این توضیح روشن شد که این رشته مولود نظام تعلیم‌وتربیت رسمی است و هدف آن بازسازی و ارتقای آن است که متأسفانه در ذهن برخی طلاب معنای دیگری از این رشته نقش بسته است. اساساً این رشته ربطی به اخلاق خودسازی ندارد. از رهزن‌های این برداشت غلط، ترجمه نادقیق Education sciences به تعلیم‌وتربیت است
مثلث این دانش در نقطه آغاز را 1) ساختار نظام ارزشیابی (رالف تایلر) 2) مبانی فلسفی تعلیم و تربیت 3) هدف گذاری و مبتنی بر آن چگونه طراحی سوال (بنامین ساموئل بلوم) بود.
✅ به‌طورکلی برای ایجاد تحول در نظام تعلیم‌وتربیت باید کار علمی شود. ما هم پس از سال‌ها تلاش دریافتیم که برای اصلاح نظام آموزشی حوزه راهی جز تخصص در علوم تربیتی وجود ندارد؛ اما متأسفانه این مسئله در کشور ما مغفول است.
✅ ازیک‌طرف نظام آموزش ما همچنان مبتنی بر نظام رالف تایلر در 1940 است و تاکنون تغییر نکرده است. آنچه به عنوان سند ملی آموزش و پرورش نیز تدوین شده است با واقعیت‌های موجود ناسازگار است. برای نمونه مدارس ما نوعا چنین است که اساسا به مقوله فرهنگ رسیدگی نمی‌شود اما در سند ملی از حیات طیبه سخن گفته شده و معلوم نیست چطور فضای کنونی قرار است به سمت حیات طیبه سوق پیدا خواهد کرد.
✅ از سوی دیگر در حوزه علمیه از اواخر دهه هفتاد تا سال هشتاد و هفت باوجود تلاش رهبری، تحول در حوزه بخصوص حوزه علمیه برادران نهایت در نظم‌دهی مؤثر بود. در طرح جدید حوزه‌های علمیه برای پایه‌های یک تا شش هم از میان مثلث هدف‌گذاری، تولید محتوا و روش تدریس و ارزشیابی که برای برنامه‌ریزی درسی لازم است تنها بخش هدف‌گذاری به ما واگذار شد و پس از آن تولید محتوا را دیگران برعهده گرفته و مرحله سوم نیز اساساً اجرا نشد.
متأسفانه، در ایران برای طراحی رشته به‌جای مطالعات علمی از مصاحبه استفاده شده است که امری عجیب است. برای تحول در نظام آموزشی چاره‌ای جز ورود به این رشته نداریم.
تربیت تعریف ساده‌ای دارد که ناظر به تربیت عرفی است که به ریشه لغوی آن می‌پردازد؛ اما در اصطلاح ایجاد تغییرات مطلوب نسبتاً پایدار در فراگیر است.
📌 فلسفه تعلیم‌وتربیت را از چند جهت می‌توان تقسیم‌بندی کرد:
⬅️ الف) برخی دانش‌ها در این رشته توصیفی هستند؛
مانند فلسفه تعلیم‌وتربیت و یا روان‌شناسی تعلیم‌وتربیت؛ برخی دیگر نیز تجویزی هستند؛ مانند برنامه‌ریزی آموزشی و مشاوره.
⬅️ ب) تقسیم دیگر به لحاظ رسمی و غیررسمی است.
تعلیم رسمی سلسله‌مراتب دارد، محتوای مشخص دارد، زمان‌مند و دارای مخاطب محدود است. اما در مقابل تعلیم‌وتربیت غیررسمی هیچ‌کدام از این ویژگی‌ها را ندارد. در غرب ابتدا سراغ تعلیم‌وتربیت رسمی رفتند؛ اما بعداً متوجه شدند که تعلیم غیررسمی هم دارای اهمیت است؛ زیرا فرد تنها دو سوم وقتش را در فضای تعلیم‌وتربیت غیررسمی است. همچنین اگر به تعلیم‌وتربیت غیررسمی توجه نشود تعلیم‌وتربیت رسمی هم با چالش مواجه می‌شود. برای نمونه تربیت اخلاقی از رشته‌های تعلیم‌وتربیت غیررسمی است که مراد از آن رفتار اخلاقی است.
⬅️ ج) دسته‌ای از دانش‌ها متکفل پاسخ به سؤال‌های نظام تعلیم‌وتربیت ستاد است.
فلسفه تعلیم‌وتربیت، برنامه‌ریزی آموزشی، جامعه‌شناسی آموزش‌وپرورش و اقتصاد آموزش‌وپرورش از این رشته‌ها است. در مقابل برخی دانش‌های مربوط به اداره مدرسه است. مدیریت آموزشی، برنامه‌ریزی درسی، مشاوره و راهنمایی تحصیلی و روان‌شناسی تربیتی از این رشته‌ها است.
✅ از نکات مهم در رشته تعلیم‌وتربیت این است که در این رشته باید اقدام‌پژوهی صورت بگیرد. به این معنا که پژوهشگران خود مجری نیز باشند و بعد از حاصل‌شدن تجربه طرح اولیه را اصلاح‌کرده و طرح نهایی را عرضه کنند.
در پایان باید توجه داشت که هرچند در گذشته تعلیم‌وتربیت در کلاس و با سه رکن استاد، شاگرد و کتاب محقق می‌شد؛ اما اکنون این‌گونه نیست؛ لذا نباید تصور کرد اگر این سه مؤلفه درست شود آموزش درست می‌شود.